W życiu każdego człowieka niezbędne jest opanowanie przez niego umiejętności funkcjonowania w różnych grupach społecznych. Grupy te są różnorodne – od rodziny, poprzez klasę szkolną, środowisko pracy zawodowej, grupy znajomych czy przyjaciół, a wreszcie (rozszerzając definicję grupy społecznej) ogół społeczeństwa danej narodowości czy kręgu kulturowego. Na potrzeby rozwijania i doskonalenia umiejętności prospołecznych czyli takich, które umożliwiają i ułatwiają nam współpracę z innymi ludźmi, powstała idea zajęć o charakterze treningu umiejętności społecznych. Zajęcia te odbywają się zwykle w mało licznych (do 10 osób) grupach dzieci czy młodzieży w zbliżonym do siebie wieku pod kierunkiem terapeutów/trenerów.

W ramach warsztatów z zakresu Treningu Umiejętności Społecznych prowadzonych w Dobrej Przestrzeni realizujemy dwa główne cele edukacyjno-terapeutyczne. Chcemy, aby nasi podopieczni rozwinęli umiejętność lepszego rozumienia samych siebie (m. in. nazywania swoich uczuć, werbalizowania swoich myśli, potrzeb, przekonań, itd.), a także nabywali kompetencje potrzebne we współpracy z pozostałymi członkami grupy. Cele te realizujemy poprzez bezpośrednią psychoedukację, np. pogadanki z dziećmi, krótkie wykłady na dany temat, opowiadania/bajki terapeutyczne oraz poprzez wspólną zabawę i działanie.

Podczas zajęć treningu umiejętności społecznych wykorzystujemy metody arteterapii, mając na uwadze dobrodziejstwa z niej płynące,. Według definicji The American Art Therapy Association, 1969 “Arteterapia jest zawodem związanym ze zdrowiem psychicznym. Stosuje proces twórczy w powstaniu wytworu artystycznego. Celem tych działań jest poprawa i wzmocnienie fizyczne, mentalne, emocjonalne samopoczucia klienta w każdym wieku. Badania w tym obszarze potwierdzają, że kreatywny proces twórczy angażuje auto-ekspresję, pozwalającą ludziom rozwiązywać konflikty i problemy, rozwijać interpersonalne umiejętności, problemy z zachowaniem, zmniejszać stres, polepszać poczucie własnej wartości i samoświadomości, osiągnąć wgląd” (AATA 2012). W ramach arteterapii wyróżnia się wiele jej gałęzi, m. in. arteterapię opartą na sztukach wizualnych, muzykoterapię, teatroterapię, choreoterapię, biblioterapię, fototerapię, filmoterapię. Właściwie dobrane techniki arteterapeutyczne wspierają naukę rozpoznania, oceny i modyfikacji negatywnych schematów myślenia i zachowania, przez co rozwija się umiejętność świadomego myślenia i zwiększa się zdolność rozwiązywania problemów, sprzyjają analizie osobistych doświadczeń, bazują na potencjale i znajdowaniu rozwiązań.

Działania arteterapeutyczne wpływają na rozumienie i wyrażanie emocji i myśli, umożliwiają ekspozycję przeżyć i uczuć, sprzyjają odkryciu i zrozumienia własnych potrzeb, powodują uczucie samorealizaji i spełnienia, co znacznie wpływa na podwyższenie samooceny i świadomości kompetencji oraz umiejętności pacjenta, ułatwiają komunikację, kształtują wrażliwość, pomagają rozwinąć ekspresję i kreatywność, pomagają w przepracowaniu zdarzeń traumatycznych, wpływają na zniwelowanie poziomu stresu i napięcia, umożliwiają odreagowanie i oczyszczenie (katharsis).

Praca arteterapeutyczna, zarówno z dziećmi jak i z dorosłymi, może znaleźć zastosowanie w następujących obszarach pracy z:

  • niskim poczuciem własnej wartości, niską samooceną,
  • potrzebą rozładowania nagromadzonych napięć emocjonalnych (m. in. złość, agresja),
  • brakiem umiejętności rozpoznawania, nazywania i wyrażania własnych emocji,
  • brakiem umiejętności rozpoznawania własnych potrzeb,
  • zmaganiem się z urazami psychicznymi wynikającymi z trudnych doświadczeń życiowych (w tym również traum),
  • zaburzeniami ze spektrum autyzmu,
  • zaburzeniami i chorobami psychicznymi,
  • problemami motoryki małej i dużej,
  • konfliktami i międzyludzkimi,
  • problemami interpersonalnymi,
  • trudnościami w budowaniu bliskości emocjonalnej i zdrowych relacji z innymi,
  • odczuwanie stresu i jego skutków.

Posiłkując się powyższymi możliwościami arteterapii w ramach programów grup treningów umiejętności społecznych w Dobrej Przestrzeni projektujemy scenariusze zajęć, aby uwzględnić w nich działania o charakterze arteterapeutycznym. Są to m. in. tworzenie prostych form teatralnych, indywidualne bądź wspólne prace plastyczne (np. tworzenie plakatu, kolażu), wspólne projekty, np. tworzenie własnej gry planszowej, proste eksperymenty fizyczne z użyciem materiałów plastycznych obrazujące zjawiska psychiczne, elementy choreoterapii i muzykoterapii, itd.

Zapraszamy na treningi umiejętności społecznych w Dobrej Przestrzeni już tej jesieni!

Artykuł przygotowała: Emilia Brzezińska

Bibliografia:

  • Sikorska A., Góralczyk K., Ostrowska-Cichy M., Wangin Dmyterko A., Akademia Arteterapii – od praktyków dla praktyków. Podręcznik arteterapii wraz ze scenariuszami zajęć, wyd. Difin, Warszawa 2022.
  • Łoza B., Chmielnicka A., Rudowski T., Arteterapia: od teorii do terapii, Wyd. Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2013.