Kilka słów o psychoterapii zorientowanej psychoanalitycznie
Psychoterapia zorientowana psychoanalitycznie bazuje na teorii i metodach rozwijających się od ponad 100 lat psychoanalizy. Myśl psychoanalityczna została zapoczątkowana przez Freuda, a następnie wzbogacona przez wielu praktyków, teoretyków, myślicieli takich jak m.in. Melanie Klein, Wilfred Bion, Hanna Segal, Donald Winnicott. Podejście analityczne jest żywe i wciąż się rozwija. Jest obecne w psychiatrii, psychoterapii, sztuce, filozofii, polityce. Psychoanaliza to temat szeroki i wielowymiarowy. Celem tego artykułu nie jest przestawienie jego głębi, ale krótkie przybliżenie tego, co może być przydatne dla pacjenta rozważającego podjęcie leczenia tą metodą psychoterapii.
Psychoterapia psychoanalityczna
Psychoterapia zorientowana psychoanalitycznie odbywa się z intensywnością od jednej do trzech sesji tygodniowo. Jest metodą niedyrektywną, co oznacza, że to pacjent wnosi na sesję ważne dla niego tematy, w sposób świadomy lub nieuświadomiony, a nie odpowiada na pytania terapeuty. Terapeuta zachęca pacjenta do swobodnego dzielenia się swoimi myślami, skojarzeniami, by wspólnie poznawać pacjenta (jaki jest) i rozumieć go (dlaczego, taki jest). W terapii psychoanalitycznej nie ma rad, wytycznych jak postępować, ćwiczeń i zadań domowych. Pacjent i terapeuta prowadzą rozmowę twarzą w twarz na fotelach.
Konsultacje do psychoterapii i kontrakt
Przed rozpoczęciem psychoterapii pacjent uczestniczy w 2-3 konsultacjach. Podczas konsultacji opowiada o tym, z czym się zgłasza na psychoterapię oraz o swojej historii, dzieciństwie, ważnych relacjach, rodzinie pochodzenia, wydarzeniach z życia, które miały wpływ na niego wpływ, karierze zawodowej, poprzednich terapiach (jeśli w takich uczestniczył), snach. Jest zachęcany przez terapeutę do swobodnej wypowiedzi na powyższe tematy. Zebranie danych z konsultacji pozwoli terapeucie m.in. na przedstawienie pacjentowi sposobu rozumienia dynamiki jego problemów oraz pozwoli wyznaczyć cele psychoterapii. Podczas konsultacji terapeuta rozmawia z pacjentem o kontrakcie (zasadach pracy), by finalnie go ustalić oraz zyskać świadomą zgodę pacjenta na pojęcie psychoterapii. Konsultacje dają możliwość nawiązania relacji pacjenta z psychoterapeutą oraz doświadczenia przez pacjenta pracy analitycznej.
Przebieg psychoterapii
Terapia psychoanalityczna to m.in. stałe godziny sesji, neutralność psychoterapeuty, swoboda mówienia tego, co przyjdzie pacjentowi na myśl, przymierze terapeutyczne. To wszystko ma sprzyjać wprowadzeniu pacjenta w stan regresji i osłabić działanie mechanizmów obronnych. Stwarza to możliwość przeniesienia stanów umysłu pacjenta związanych z pierwszymi ważnymi osobami w jego życiu, na analityka. Zjawisko to w psychoterapii nazywamy przeniesieniem. Dzięki analizie przeniesienia i jego rozumieniu możliwy jest dostęp do prawdopodobnego kształtu podstawowych relacji pacjenta, które są matrycą to tego, jak pacjent wchodzi w kontakt ze światem i innymi ludźmi.
Podczas psychoterapii psychoanalitycznej pacjent wspólnie z terapeutą próbują rozumieć to, co w sposób nieuświadomiony wpływa na wybory życiowe pacjenta, jego reakcje, to jak przeżywa siebie i świat. By dotrzeć to tego, co nieuświadomione, terapeuta psychoanalityczny analizuje też sny, wolne skojarzenia, przejęzyczenia, schematy zachowań, działania pacjenta. Na podstawie analizy zgromadzonego materiału tworzy interpretacje, które mają przybliżyć pacjentowi w zrozumiały sposób to, co leży u podstaw jego przeżyć, myśli i działań. Ta wiedza oraz relacja z terapeutą dają możliwość przeżycia i pomyślenia na nowo o poprzednich doświadczeniach, uzyskania szerszego oglądu sytuacji i jej bardziej złożonego obrazu. To wszystko jest podstawą do szukania nowych rozwiązań i zmiany. W efekcie uzyskania wglądu pacjent może lepiej radzić sobie z tym, co wcześniej było konfliktowe, bolesne, zakłócało jego życie, nie pozwalało być sobą.
Proces długoterminowy
Psychoterapia psychoanalityczna jest procesem długoterminowym. Uzasadnieniem dla długoletniego procesu terapii jest to, że struktura osobowości, buduje się przez wiele lat życia, i potrzeba przynajmniej kilku lat, by mogły zajść w niej trwałe zmiany, przy czym objawy, z którymi zgłaszają się pacjenci,łagodnieją znacznie szybciej. Pacjenci w psychoterapii psychoanalitycznej nie przerywają terapii po osłabieniu objawów, a zostają w niej dłużej dlatego, że ten rodzaj pracy daje możliwość osiągnięcia ogólnego zdrowia psychicznego.
Kolejnym uzasadnieniem długoletniego procesu jest to, że relacja z terapeutą może stać się wzorem długich, prawdziwych i stabilnych relacji w życiu. Jak pisze dr Mc Williams psychoterapia stanowi pewien mikrokosmos relacji pacjenta i stanowi okazję do przyjrzenia się im z bliska. Terapeuta zachęca pacjenta w procesie do tego, by przyjrzał się temu, co dzieje się w relacji między nim a terapeutą. Ma to dać możliwość przeanalizowania pewnych emocji, myśli i zachowań, które mogą pojawić się gdzie indziej emocji, o których nie mówi się w społecznych sytuacjach. Zrozumienie tych emocji w terapii, może być przydatne na drodze do zmiany, rozumienia siebie i polepszenia relacji z innymi.
Milczący terapeuta to mit
Bardzo ważnym czynnikiem leczącym jest zachowanie neutralności przez psychoterapeutę. Nie oznacza to, co znane jest z filmów i literatury, że terapeuta milczy. Jego zadaniem jest uważne słuchanie pacjenta i myślenie o tym, co pacjent mówi i o tym, co dzieje się na sesji. Terapeuta wielokrotnie zapraszany jest do odtwarzania utrwalonych przez pacjenta wzorców relacji. Jego zadaniem jest rozumienie, „trawienie”, łączenie w jasny obraz wszystkiego, co pacjent wnosi i podanie tego pacjentowi w zrozumiałej, możliwej do przyjęcia formie, na przykład przez interpretację.
Dla kogo terapia psychoanalityczna?
W ostatnich latach opublikowano wiele wiarygodnych wyników badań klinicznych potwierdzających, że psychoterapia psychoanalityczna jest skuteczną metodą leczenia większości zaburzeń psychicznych (m.in. nerwic, zaburzeń depresyjnych, lękowych i osobowości). Psychoterapia psychoanalityczna jest terapią dla osób ciekawych siebie i zmotywowanych do długoterminowej, głębokiej pracy nad sobą.