Krótki przewodnik po emocjach, czyli jak rozpoznawać emocje w mimice twarzy i ciele

Prawdopodobnie było wiele takich momentów, kiedy coś działo się w twoim życiu, a potem w twojej głowie pojawiało się pytanie o emocje. Czym one są? Co wtedy czułam? Co wtedy czułem? Przyjrzyjmy się krótko, czym w ogóle są emocje; jak się nazywają; jak czytać je z mimiki twarzy oraz gdzie odczuwamy je w ciele. 

Przypomnij sobie, co czujesz, kiedy słyszysz dobrą wiadomość, idziesz przez park i na twarzy czujesz promienie słońca, czekasz na ważną informację i kompletnie nie wiesz, czego się spodziewać, czekasz na spotkanie w sprawie pracy albo leżysz na kanapie razem z ukochanym zwierzakiem.

Czym są emocje?

Emocje są stanami psychicznymi – trwającymi krócej albo nieco dłużej. Pojawiają się i znikają. Mają natężenie, czyli mogą być bardzo delikatne i bardzo silne. Mówimy czasami, że ktoś „działa pod wpływem emocji” albo „zachowuje się emocjonalnie”.

Kiedy się pojawiają, emocje powodują zmiany w:

- naszej fizjologii (np. wydzielanie określonych hormonów),

- w ciele (np. przyspieszone bicie serca, pocenie się) oraz mimice (np. uniesione brwi, opadnięte kąciki ust),

- myśleniu – sfera poznawcza (np. myśli o wyjściu z jakiegoś miejsca, bo wydaje się nieprzyjemne, albo pozostaniu w nim, bo budzi ciepłe skojarzenia),

- zachowaniu (np. kiedy wchodzimy albo zostajemy w tym miejscu).

Stworzono różne klasyfikacje emocji. Skorzystam z podziału, jaki zaproponował Paul Ekman, wprowadzając emocje podstawowe (strach, złość, smutek, radość i wstręt). O pozostałych powiedział, że są mieszanką emocji podstawowych i zależą od kultury, w jakiej wzrastaliśmy. Ekman wyróżnił również emocje radosne, a wśród nich m.in. rozbawienie, poczucie ulgi, podekscytowanie, zadowolenie, zdumienie, ekstazę (błogostan).

Czym sa emocje ?

Mimika – jak rozpoznawać emocje na twarzy?

Jeśli zechcesz, przyjrzyj się swojej twarzy w lustrze, aby spróbować nazwać, jakie emocje się na niej malują. Możesz też zerknąć na twarze swoich rozmówców bądź obcych osób, które mijasz po drodze, i spróbować zgadnąć, jaką emocję właśnie czują. Być może pomocne będą poniższe podpowiedzi.

  • Smutek – opuszczone kąciki ust, opuszczone dolne powieki, spuszczony wzrok, a samo spojrzenie wydaje się nieostre; brwi opadające, a czasami przy zmarszczonym czole uniesiona ich wewnętrzna strona.
  • Złość – zaciśnięte i napięte wargi, brwi ściągnięte w dół i ku sobie i do tego uniesione górne powieki, piorunujące spojrzenie.
  • Strach – bardzo mocno uniesione górne powieki i brwi, usta otwarte albo lekko rozciągnięte w poziomie.
  • Radość – zmarszczki po zewnętrznej stronie oczu (tzw. kurze łapki), uniesione policzki, widoczny ruch mięśni wokół oczu
  • Wstręt – górna warga uniesiona, zmarszczony nos i uniesione nozdrza.

Gdzie w ciele odczuwamy emocje?

Do opisu mimiki twarzy dodajmy jeszcze przykłady, jak emocje możemy czuć w ciele, by uzyskać ich pełniejszy obraz.

  • Smutek – poczucie zmęczenia, spadku energii, ospałość, często chęć pozostania w łóżku, czasami ból w klatce piersiowej/trzewiach, płacz, trudności w połykaniu, duszności, zawroty głowy, opadnięte ramiona.
  • Złość – napięte mięśnie, zaciśnięte zęby, dłonie zaciśnięte w pięści, rumieńce/wypieki na twarzy, czasami płacz, przyspieszone bicie serca.
  • Strach – duszności, szybkie bicie serca, uczucie ściśniętego gardła i dławienia się, napięte/drżące mięśnie, zaciśnięte zęby, niekiedy mdłości, pocenie się, poczucie marznięcia, różne objawy w brzuchu.
  • Radość – energia, ożywienie i lekkość w ciele, chęć śmiania się, rozluźnienie w ciele, wypieki na twarzy.
  • Wstręt – mdłości, odruch wymiotny, krztuszenie się, ściskanie w gardle, niechęć do jedzenia i picia, mdlenie.

Zachęcam cię, żeby obserwować siebie, jak się czujesz w różnych sytuacjach. Emocje to nasza mimika, odczucia w ciele, a także źródło bardzo cennych informacji np. o tym, jakie relacje nam służą i w związku z nimi czujemy lekkość w ciele, a po kontakcie z kim czujemy się ociężale i zmęczeni, co sprawia, że czujem zmęczenie i najchętniej poszlibyśmy się położyć, żeby odpocząć, a co odwrotnie – daje przyjemność i motywuje do działania (ciało czujemy lekkie, zrelaksowane, energiczne).

Marta Więch

Literatura i strony WWW:

https://www.paulekman.com/universal-emotions/

Paul Ekman, Emocje ujawnione, Gliwice 2012.

Daniel J. Żyżniewski, Emocje i nastrój. Jak je zrozumieć i kształtować, Warszawa 2021.

Marsha M. Linehan, Terapia dialektyczno-behawioralna. Trening umiejętności, Kraków 2015.

Aleksandra Gałuszka," Emotion - their meaning and tasks, „Journal of Education, Health and Sport” 2022;12(1):147-159.