Terapia schematów została opracowana przez Jeffreya E.Younga. Jest to innowacyjne, integracyjne podejście terapeutyczne wywodzące się z podejścia poznawczo-behawioralnego. Podejście to cieszy się coraz większym zainteresowaniem dzięki potwierdzonej empirycznie skuteczności.
Dysfunkcjonalne schematy
Terapia schematów jest oparta na tezie głoszącej, że do zdrowego rozwoju psychicznego dziecko potrzebuje zaspokojenia podstawowych potrzeb. Schematem nazywamy uporządkowany wzorzec wiedzy, który rozwija się w dzieciństwie. Schematy znajdują wyraz w określonych myślach, uczuciach i zachowaniach. Zdrowe schematy tworzą się wtedy, gdy podstawowe potrzeby dziecięce są zaspokajane. W efekcie dziecko postrzega świat, siebie i innych w pozytywny sposób. Wspomniane dziecięce potrzeby to: bezpieczeństwo, więź z innymi, autonomia, autoekspresja, akceptacja oraz realistyczne granice. W sytuacji gdy podstawowe emocjonalne potrzeby nie są zaspokajane powstają dysfunkcjonalne schematy. Dzieciństwo nie musi być idealne, powinno być wystarczająco dobre, abyśmy wyrośli na dobrze funkcjonujących dorosłych. Dopiero w sytuacji gdy pojawiają się poważne braki w zaspokojeniu podstawowych potrzeb powstają dysfunkcjonalne schematy.
Z powodu ludzkiego pragnienia spójności schematy dążą do przetrwania, są tym co dobrze znamy, dlatego tak trudno je zmienić, mimo że powodują cierpienie. Schematy powstawały w dzieciństwie, jako adaptacja do warunków panujących w rodzinie. Kiedy byliśmy dziećmi wzorce te były uzasadnione, problem polega na tym, że kontynuujemy je, gdy nie są już pomocne. Dysfunkcjonalna natura schematów ukazuje się zatem poprzez powielanie szkodliwych interakcji mimo, że nie są już adekwatne do rzeczywistości.
Skutki aktywacji schematu
Schemat determinuje sposób w jaki myślimy, czujemy i zachowujemy się w stosunku do ludzi. W określonych sytuacjach aktywizuje silne emocje, takie jak lęk, smutek, złość i poczucie samotności. Sytuacje uruchamiające nieadaptacyjne schematy nieświadomie postrzegane są jako podobne do trudnych doświadczeń z dzieciństwa. Za przykład może posłużyć sytuacja spóźnienia partnera z pracy, która u osoby mającej schemat porzucenia (doświadczyła porzucenia w dzieciństwie) mogą wywołać wyolbrzymione i nieuzasadnione poczucie samotności.
Cel terapii schematów
Terapia schematów nakierowana jest na identyfikacje, a następnie zmianę dysfunkcjonalnych wzorów interakcji na zdrowsze. Podczas procesu terapeutycznego łączy się bieżące problemy z ich źródłami z dzieciństwa, dzięki czemu możemy lepiej zrozumieć siebie i trudności, których doświadczamy. Celem terapii schematów jest nauka zaspakajania podstawowych potrzeb w sposób adaptacyjny. Dąży się do rzadszego uruchamiania schematów oraz krótszego ich trwania. Podczas terapii człowiek uczy się również wybierać zdrowsze i lepsze dla siebie sposoby radzenia sobie z dysfunkcjonalnymi schematami.
Podsumowując terapia schematów prowadzi do zmiany i poprawy jakości życia poprzez rozpoznanie dysfunkcjonalnych schematów i zmiana ich treści na taką, która będzie bardziej pomocna w życiu.
Ilona Lasota