Arteterapia jest formą pracy terapeutycznej, która łączy w sztukę i proces twórczy z psychoterapią. Ta forma terapii pozwala zarówno dziecku jak i dorosłem, w bezpiecznej formie wyrazić siebie i zaobserwować swoje potrzeby oraz ograniczenia. Nazwać je, a kiedy poczuje gotowość, wskazać kierunek oczekiwanych zmian.
Arteterapia, nim pojawiła się jako wyodrębniona forma terapii, musiała przejść długą drogę. Niesklasyfikowane wykorzystanie sztuki jako nośnika funkcji terapeutycznych znane jest ludziom we wszystkich zakątkach świata od wieków. Taniec, muzyka, usypywanie mandali, teatr, czy współczesne bazgranie na kartce papieru, gdy mamy chaos w głowie uniemożliwiający skupienie myśli lub wymyślanie i opowiadanie dzieciom bajek mających na celu, np. pomóc im w pogodzeniu się ze stratą. Pierwotnie elementy sztuk plastycznych były wykorzystywane w celach diagnostycznych w psychiatrii i psychoterapii. Następnie znalazły swoje zastosowanie w psychologii oraz pedagogice. Połączenie działań z zakresu szeroko rozumianej sztuki z wiedzą psychologiczną oraz elementów psychoterapii umożliwiło wykrystalizowanie się formy pracy z drugim człowiekiem pod nazwą arteterapia (artterapia).
Jak działa arteterapia?
W wąskim rozumieniu, zakres działań artystycznych podejmowanych w terapii przez sztukę odnosi się do praktyk wizualnych. Natomiast szersze podejście daje arteterapeucie duży wachlarz narzędzi, które kryją się pod hasłem sztuka. Specyfika pracy arteterapeutycznej polega na tym, że jest ona nastawiona na proces twórczy nie zaś na produkt estetyczny, więc nie może być o niej mowy w sytuacji, gdy rzemiosło zajmuje miejsce ekspresji twórczej. Do zadań arteterapii należy „przywrócenie zdolności organizmu do samoregulacji systemu nerwowego człowieka, jego podstawowych funkcji psychicznych, świadomych i nieświadomych, a w tym obszarze procesów emocjonalnych, odbudowania poczucia sensu życia, podniesienia wartości struktury „ja”, odreagowania treści wypartych do podświadomości itp.”. Działania arteterapeutyczne mają szerokie pole oddziaływań, gdyż wpływają na kilka poziomów rozwoju jednocześnie: manualnym, kinestetycznym, wyobrażeniowym, sensomotorycznym, emocjonalnym, podświadomym.
Dla kogo arteterapia?
W syntezie zawodu, dostępnej na stronach Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej czytamy, że arteterapeuta "wykorzystuje proces tworzenia artystycznego do leczenia lęków, depresji, nerwic uzależnień, problemów w relacjach rodzinnych, traumatycznych przeżyć i chorób w szpitalach, sanatoriach, instytucjach edukacyjnych oraz w prywatnej praktyce terapeutycznej; pomaga dzieciom i dorosłym rozwiązywać problemy i konflikty z zastosowaniem sztuk plastycznych, biblioterapii, filmoterapii, teatroterapii i choreoterapii." Terapia przez sztukę jest stosowana w pracy z osobami przewlekle chorymi, niepełnosprawnymi, będącymi po urazach fizycznych i psychicznych. Wykorzystywana jest w pracy z osobami będącymi w procesie resocjalizacji, zagrożonymi wykluczeniem społecznym, czy znajdującymi się w trudnej sytuacji życiowej. Ta metoda, oparta na szeroko rozumianych działaniach twórczych, rozwija wrażliwość, rozbudza zainteresowania oraz usprawnia zaburzoną motorykę. Poprzez podejmowanie działań na kilku poziomach jednocześnie poprawia kondycję psychiczną, fizyczną i społeczną. Jest odpowiednią formą pracy terapeutycznej zarówno dla dzieci, młodzieży jak i dorosłych.
Bibliografia:
Nęcka E. (1995), Proces twórczy i jego ograniczenia, Impuls, Kraków.
Opala – Wnuk K. (2009), Sztuka, która pomaga dzieciom, JK, Łódź.
Popek S. (2010), Psychologia twórczości plastycznej, Impuls, Kraków.