Na czym polega BED i kogo dotyczy? Co leży u podłoża powstawania tego zaburzenia oraz na czym polega terapia kompulsywnego jedzenia?
Zaburzenie z napadami objadania się to jedno z najczęściej występujących zaburzeń odżywiania. Występuje u 2 do 5% osób na świecie, przy czym u kobiet diagnozuje się je częściej niż u mężczyzn. Z polskich badań wynika, że może występować nawet u co piątej z nas. Mimo to, o BED nadal mówi się dość rzadko. Nie wiedząc, że nasze trudności z jedzeniem mają swoją nazwę, że można to leczyć, trudniej sięgać po odpowiednią pomoc.
Czym jest zaburzenie z napadami objadania się?
BED, czyli binge eating disorder, to zaburzenie z napadami objadania się lub inaczej zespół kompulsywnego jedzenia. Są to powtarzające się epizody gwałtownego objadania się, w których zjada się znacznie większą ilość pożywienia niż zwykle. Charakterystyczna jest utrata kontroli nad ilością spożywanego jedzenia, trudno jest zatrzymać się w jedzeniu mimo sytości, a potem nawet dyskomfortu, bólu brzucha z powodu przejedzenia. Samo rozpoczęcie posiłku też nie musi być związane z uczuciem głodu. W odróżnieniu od bulimii, osoby z BED nie prowokują wymiotów, nie stosują środków przeczyszczających, co może prowadzić do nadwagi i otyłości. Osoby jedzą szybko, w samotności, izolując się od innych. Po takim epizodzie przeżywają dotkliwe poczucie winy, zawstydzenia, niechęci do siebie i cierpienia. Zgodnie z klasyfikacją DSM-5, aby zdiagnozować to zaburzenie, epizody objadania się muszą występować co najmniej raz w tygodniu przez okres 3 miesięcy.
O możliwych przyczynach BED:
Na rozwój zespołu kompulsywnego jedzenia prawdopodobnie wpływa wiele czynników. Mogą być to przyczyny biologiczne, m.in. zmiany w funkcjonowaniu tych obszarów mózgu, które powodują niższą kontrolę impulsów i samoregulację oraz te, które przyczyniają się do postrzegania jedzenia jako bardziej satysfakcjonujące (m.in. zmieniona wrażliwość układu nagrody). Takie zmiany mogą powodować większą chęć sięgania po jedzenie zwłaszcza wysokokaloryczne, a z drugiej strony utrudniać oparcie się takiej pokusie. Jeśli chodzi o przyczyny psychologiczne, wiemy, że większą skłonność do objadania się mają osoby z niektórymi cechami osobowości, np. impulsywnością. Innymi pośrednimi czynnikami mogą być niska samoocena, niezadowolenie z wyglądu swojego ciała. Z badań wynika, że wśród osób z BED częstsze są doświadczenia zaburzeń odżywiania w rodzinie pochodzenia, uzależnienia u rodziców, silne konflikty, nadmierne wymagania rodzicielskie. Dodatkowo można wymienić czynniki wyzwalające napady jedzenia, związane ze stylem odżywiania i codziennym funkcjonowaniem-to nieregularne jedzenie, zbyt duże przerwy między posiłkami, niska wartość kaloryczna posiłków w pierwszej części dnia co powoduje “nadrabianie” ilości jedzenia po południu i wieczorem, mała ilość wypijanej wody, a także zmęczenie fizyczne i wyczerpanie emocjonalne. Również stosowanie restrykcyjnych diet odchudzających może w konsekwencji prowadzić do naprzemiennego ograniczania jedzenia i przejadania się (więcej o tym mechanizmie można przeczytać w teorii ograniczeń dietetycznych).
To, co może mieć szczególnie znaczący wpływ na rozwój i utrzymywanie się zespołu kompulsywnego jedzenia, są trudności w regulowaniu swoich emocji (rozpoznawaniu, wyrażaniu, umiejętności rozładowywania napięcia). Wiele badań wskazuje na to, że na wywołanie napadu jedzenia mają bezpośrednio wpływ nieprzyjemne “negatywne” emocje, takie jak smutek, lęk czy złość. W analizowanych badaniach, między 69 a 100% badanych pacjentów z BED zapytanych o przyczynę epizodów, wymienia obniżony nastrój. Zakłada się, że osoby z tym zaburzeniem, ponieważ mają trudności z regulowaniem emocji (np. tłumią je), używają objadania się, aby poradzić sobie z tymi emocjami, nagle wzrastającym napięciem i poczuć ulgę. Napady jedzenia stają się powtarzanym, nawykowym sposobem na unikanie przeżywania trudnych emocji, które mogą pojawiać się, np. z powodu negatywnych przekonań na temat siebie, innych.
Kierunki pomocy w psychoterapii:
W proces leczenia zaburzenia z napadami objadania się mogą być zaangażowani, w zależności od potrzeb danej osoby, zarówno psychodietetyk, psychoterapeuta czy lekarz psychiatra. Tutaj jednak skupię się na tym, co może nam zaoferować psychoterapia.
Psychoterapia BED w zależności od nurtu terapeutycznego może nieco inaczej rozumieć mechanizm przejadania się i inaczej docierać do powodów jego powstawania. W terapii poznawczo-behawioralnej celem pracy jest nabywanie umiejętności samokontroli, radzenia sobie ze stresem, rozwijania umiejętności regulacji emocji, czyli rozpoznawania, wyrażania swoich emocji i potrzeb i obniżania napięcia w sposób inny niż poprzez przejadanie się. Jednym z kroków będzie rozpoznawanie tych momentów, które bezpośrednio wywołują epizody jedzenia (konkretne wydarzenia, myśli, przekonania wywołujące określone emocje) i np. modyfikowanie negatywnych przekonań o sobie.
Na przykład w terapii schematów, objadanie się również rozumie się, mi.in. jako przykład strategii unikania przeżywania przykrych emocji, które zaczynamy czuć wtedy, kiedy, np. jakaś codzienna sytuacja, np. zawodowa, towarzyska, uruchomi nasz destrukcyjny schemat osobisty, czyli taki szkodliwy wzorzec, sposób myślenia o sobie, innych i odczucia z tym związane.
W bliskiej mi terapii integracyjnej próbujemy w sposób indywidualny dla każdego klienta, odkrywać wspólnie to, co u niego jest istotą tego nadmiernego jedzenia. Z jednej strony korzystamy z narzędzi poznawczo-behawioralnych, aby pracować nad objawem, rozpoznawać okoliczności napadów jedzenia, rozwijać umiejętności regulacji emocji. Jeśli natomiast klient jest gotowy do dalszego procesu, to możemy odkrywać, na czym u niego polega to jedzenie, jaką pełni funkcję obecnie, jak ma się do historii życia danej osoby, czyli co na głębszym poziomie przyczynia się do takiego sposobu jedzenia.
Niezależnie od tego, jaki nurt terapeutyczny wybierzemy, mierząc się z nadmiarowym jedzeniem, to warto szukać pomocy i zaopiekować się tym w procesie terapeutycznym.
Bibliografia:
Bąk-Sosnowska M. (2009). Interwencja psychologiczna w zespole kompulsywnego jedzenia. Psychiatria Polska, 43 (4): 445-456,Obara-Gołębiowska, M. (2020). Nadwaga, otyłość i psychologia. Wydawnictwo: Difin,
Walenda A., Bogusz K., Kopera M., Jakubczyk A., Wojnar M., Kucharska K. (2021). Regulacja emocji w zaburzeniu z napadami objadania się. Psychiatria Polska, 55(6): 1433-1448.