W XXI wieku pojawia się coraz więcej nietypowych uzależnień. Jednym z nich jest uzależnienie od komputera, które w pewien sposób determinuje zachowanie ludzi. Rośnie także liczba rzeczy, które robimy za pomocą komputer i Internetu wykonujemy, wykonujemy przelewy, uczymy się, sprawdzamy informacje, oglądamy filmy czy słuchamy muzyki. Także większości zawodów komputer staje się podstawą funkcjonowania w pracy. Również w szkołach częściej pojawiają się komputery, które mają stanowić pomoc w procesie uczenia się dzieci.
3 maja obchodzimy Dzień Bez Komputera (ang. Shutdown Day), który został zainicjowany przez kanadyjską organizację non profit. W 2007 roku powstała kampania dwójki Kanadyjczyków, którzy chcieli sprawdzić, czy uda się im wytrzymać 24 godziny bez korzystania komputera. Nie byli w tym sami-do swojego ,,eksperymentu” zaprosili innych Internautów. Ostatecznie w kampanii wzięło udział ponad 65 tysięcy osób, zaś stronę, która promowała kampanię, odwiedziło ponad 1,5 miliona użytkowników. Celem Dnia Bez Komputera jest ukazanie uzależnienia społeczeństwa od komputerów i zwrócenie uwagi na negatywne skutki nadmiernego korzystania nie tylko z komputerów, Internetu, ale także urządzeń mobilnych. Jest to także dobra ,,wymówka” na to, aby wyłączyć komputer i zamiast tego porozmawiać z bliskimi, przeczytać jakąś książkę, albo spędzić czas z naturą.
A jakie są statystyki? Standardowo Polacy spędzają prawie 6 i pół godziny dziennie w Internecie. 81% Polaków korzysta z Internetu. W 2020 roku liczba internautów w Polsce wynosiła 30,63 mln. Zaś z mediów społecznościowych korzysta 19 mln Polaków. Na problem uzależnienia od Internetu zaczęli zwracać uwagę psychiatrzy na początku lat 90. XX wieku. Jednak dopiero w XXI udokumentowano, że problem ten dotyczy ponad 5% użytkowników Internetu, czyli ok. 40 mln osób. Uzależnienie od Internetu może występować u użytkowników w wieku 6-70 lat, jednak największą grupę stanowią młodzież i młodzi dorośli – osoby do 30 roku życia. Według statystyk w Europie co dziesiąta osoba mierzy się z uzależnieniem od Internetu, zaś w Polsce prawie 300 tysięcy osób jest uzależnionych. Ponadto 70-80% ludzi korzysta z komputera i Internetu w sposób szkodliwy dla zdrowia i ponad 20% ma typowe objawy uzależnienia od technologii cyfrowych
Szczególnie narażone na uzależnienie od komputera i Internetu są dzieci, ich proces wychowania współcześnie przebiega nie tylko w świecie rzeczywistym, ale również w cyberprzestrzeni. Nie można powiedzieć, że korzystanie z urządzeń elektrycznych jest złe, gdyż pozwalają dzieciom na kontakt z rówieśnikami i stanowią pomoc w nauce. W przestrzeni wirtualnej dzieci mogą czuć się bardziej pewne, odważniejsze i mniej samotne, a przez to także łatwiej jest im nawiązywać kontakty z innymi. Młodzi ludzie próbują dzięki internetowi rozwiązać swoje trudności interpersonalne, tym samym uciekając od codzienności.
Nie jest trudno się uzależnić od komputera i Internetu, zwłaszcza że nie wydają się one tak złe, jak alkohol, czy papierosy i zdecydowanie częściej są racjonalizowane przez społeczeństwo. Na początku Internet jest czymś ciekawym, interesującym i sprawiającym przyjemność – jest to faza poznawania i racjonalnego oraz efektywnego wykorzystywania Internetu. Faza uzależnienia występuje wtedy, gdy osoba coraz więcej czasu poświęca na korzystanie z Internetu, natrętnie o nim myśląc i tym samym tracąc zainteresowanie innymi czynnościami. Kolejną fazą jest faza destrukcji osobowej i jej relacji interpersonalnych. Dalej występuje ograniczanie albo zrezygnowanie z innych form aktywności. Ponadto narastają trudności, zmniejsza się czas przeznaczony na sen, odżywianie, naukę, pracę, obowiązki czy spotkania towarzyskie. W tej fazie może także dochodzić do pogorszenia stanu zdrowia.
Kimberly Young wyróżnia rodzaje uzależnień od Internetu. Socjomania internetowa jest uzależnieniem od internetowych kontaktów społecznych-osoba ma kontakt z innymi ludźmi przez Internet. Kolejne uzależnienie dotyczy gier, może nie tylko wyzwalać agresję, ale również dzieci mogą izolować się do rówieśników i tracić kontakt z rzeczywistością. Występuje również erotomania internetowa, która polega na nałogowym oglądaniu filmów i zdjęć z materiałami pornograficznymi lub rozmowach na czatach o tematyce seksualnej. Wspólnie z tym występuje pogorszenie jakości życia seksualnego w realnym świecie. Może pojawić się także uzależnienie od kupowania niepotrzebnych rzeczy przez Internet. Występują również uzależnienia od przyjmowania informacji, które prowadzą do informacyjnego zmęczenia psychicznego.
Jednak nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych negatywnie wpływa na układ nerwowy, prowadzi do ograniczenia zdolności poznawczych, osłabia umiejętności interpersonalne i zaburza prawidłowy rozwój kompetencji społecznych. Problem pojawia się wtedy, gdy dzieci traktują elektronikę jako jedyne źródło kontaktu z innymi i ,,przepadają” w świecie wirtualnym. Według przeglądu J. Izdebskiej do negatywnych skutków nadmiernego korzystania z mediów przez dzieci są choroby (nerwica, wady postawy), bezkrytyczny odbiór informacji, które pojawiają się w sieci, problemy w komunikacji, ograniczenia językowe, nasilenie agresji i przemocy oraz rezygnacja z innych aktywności.
Według badań osoby uzależnione od Internetu są skłonne do społecznego izolowania się, przebywania w samotności, mają wysoko rozwinięty umysł abstrakcyjny, zazwyczaj charakteryzują się wyższym poziomem lęku społecznego, wrażliwości oraz reaktywności emocjonalnej. Ponadto uzależnienie od Internetu może wiązać się z nieumiejętnym radzeniem sobie ze stresem, przystosowaniem się do życia społecznego, frustracją potrzeb życiowych i kompensowaniem deficytów osobowościowych.
Uzależnienie od komputera i Internetu jest dość niepozorne, wydaje się czymś normalnym i przez długi czas nie jest problemem, ale jest uzależnieniem i trzeba odpowiednio na nie reagować. Wydaje się, że szczególną uwagą powinny być objęte dzieci i młodzież, gdyż nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych może wskazywać na inne, głębsze problemy.
Źródła:
https://www.lodzkie.pl/srodowisko/ciekawostki/3-maja-dzie%C5%84-bez-komputera-202205021054
https://www.ekokalendarz.pl/dzien-bez-komputera/
Lewicka-Zelent, A., & Pytka, A. (2018). Telefony i komputery w codziennym życiu uczniów w młodszym wieku szkolnym. Problemy Wczesnej Edukacji, 41(2), 78-88.
Panasiuk, K., & Panasiuk, B. (2017, March). Uzależnienie od komputera i internetu—wybrane problemy. In Colloquium (Vol. 9, No. 1, pp. 59-84).
Furmanek, W. (2014). Uzależnienie od komputera i internetu (technologii internetowych). Dydaktyka informatyki, 9, 49-71.
Filip, M. (2013). Nowe uzależnienia XXI wieku. Wszechświat, 114(4-6), 87-94.