2 kwietnia jest obchodzony Światowy Dzień Świadomości Autyzmu. Został ustanowiony 21 stycznia 2008 roku przez przedstawicieli państw członkowskich Organizacji Narodów Zjednoczonych. Jego celem jest propagowanie wiedzy na temat autyzmu, budowania wrażliwości społecznej, zwrócenie uwagi na większe zapotrzebowanie na empatię i tolerancję dla odmiennych możliwości i potrzeb osób ze spektrum autyzmu. Ważne jest także kształtowanie właściwych postaw wśród ludzi i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.
Autyzm jest zaburzeniem rozwoju związanym z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego. Autyzm początkowo był diagnozowany cztery razy częściej u chłopców niż u dziewcząt, dlatego symbolicznym kolorem tego zaburzenia został niebieski. Aktualne badania dowodzą, że autyzm zarówno w takim samym stopniu dotyczy kobiet, jak i mężczyzn – dlatego drugim kolorem symbolizującym autyzm stał się również różowy. W Polsce w Światowym Dniu Świadomości Autyzmu wiele budynków, w tym Pałac Kultury i Nauki w akcie solidarności z osobami w spektrum autyzmu zostaje podświetlonych na niebiesko i różowo.
Termin ,,autyzm wczesnodziecięcy” pierwszy raz został użyty w 1943 r. przez Leo Kannera, który był austriacko-amerykańskim psychiatrą. Badał on jedenaścioro dzieci w wieku od 2 do 8 lat i zauważył u nich trudności w przystosowaniu, niezwykle dobrą pamięć, upór, alergie pokarmowe, potencjał intelektualny, echolalie, specyficzny język, trudności w relacjach społecznych, rutynowe zachowania i nadwrażliwość na dźwięki. Według ICD-10 autyzm jest całościowym zaburzeniem rozwoju charakteryzującym się nieprawidłowym i/lub upośledzonym rozwojem, który pojawia się przed 3 rokiem życia. Autyzm jest związany z nieprawidłowym funkcjonowaniem sfer: interakcji społecznych, komunikacji o ograniczonym i niezmieniającym się repertuarze zachowań. Autyzm i spektrum autyzmu mają podłoże neurologiczne, o złożonej i nieznanej etiologii. Autyzm może być widoczny już od urodzenia, jednak bardziej widoczne objawy występują we wczesnym dzieciństwie, są to: brak uśmiechu na widok rodzica, brak gaworzenia, brak kontaktu wzrokowego lub wybiórczy kontakt wzrokowy.
Wachlarz przyczyn występowania autyzmu jest dość szeroki. Wyróżnia się czynniki środowiskowe takie jak: zanieczyszczenie powietrza, chemizacja rolnictwa, spożywanie wysoko przetworzonego jedzenia, promieniowanie elektromagnetyczne, wczesne stymulowanie urządzeniami elektrycznymi (tabletami, telefonami i telewizją) oraz starszy wiek rodziców. Wymienia się także czynniki ciążowe i okołoporodowe, w tym komplikacje i choroby w przebiegu ciąży, niedotlenienia, wylewy dokomorowe, wcześniactwo. Występują także czynniki neurotoksyczne takie jak: szczepionki, antybiotyki, alergie, nietolerancje pokarmowe, obciążenie organizmu metalami ciężkimi, osłabiona sprawność immunologiczna organizmu. Istotne są także czynniki genetyczne.
Dzieci autystyczne mają problemy z nabywaniem kompetencji społecznych, rozumieniem ról oraz oczekiwań, które mają spełnić. Brak komunikacji lub jej nieprawidłowa forma powodują, że dzieci z autyzmem wyzwalają zachowania kompulsywne, powtarzalne, stymulacyjne, fiksacyjne i schematyczne, tym samym będące charakterystyczne dla dzieci ze spektrum autyzmu.
Wzrost liczby osób z diagnozą ze spektrum powoduje zarówno wzrost nowych metod i technik terapeutycznych, które wspierają osoby ze spektrum autyzmu, zarówno jak i udoskonalanie tych istniejących. Jedną z najpopularniejszych jest metoda behawioralna, opierająca się na warunkowaniu zachowań dziecka za pomocą systemu kar i nagród – niepożądane zachowania są wyciszanie za pomocą nieprzyjemnych doznań, np. odbieraniem dziecku czegoś, co lubi, zaś pozytywne zachowania są wzmacniane nagrodą, np. słodyczami. Jedną z nadrzędnych ról terapii powinno być budowanie języka i komunikacji, co ma służyć profilowaniu zachowań adaptacyjnych dziecka. Metoda Son Rise – terapia opcji – to strategia polegająca na dołączeniu się i podążaniu za schematycznymi, stereotypowymi zachowaniami dziecka. Służy to prowokowaniu pojawienia się kontaktu wzrokowego i interakcji, a dzięki temu nawiązaniu komunikacji. Dzięki temu, że terapia Son Rise nie ma naukowych podstaw może być prowadzona zarówno przez specjalistów, jak i wolontariuszy i rodziców. Jednak istnieje też ryzyko przeoczenia momentów krytycznych w rozwoju językowym i poznawczym dziecka. Jednak niezależnie od zastosowanej metody terapeutycznej najważniejsza jest systematyczność i kilkugodzinne codzienne ćwiczenia.
Propagowanie wiedzy o spektrum autyzmu jest istotne nie tylko ze względu na zapobieganie stygmatyzacji dziecka, ale również na zachęcanie rodziców poprzez zwiększanie ich świadomości i zmniejszanie obaw związanych ze stygmatyzacją dziecka na wcześniejsze zdiagnozowanie dziecka, co może wpłynąć na wycofanie niepożądanych zachowań oraz odzyskanie sprawności i potencjału dziecka.
Źródła:
https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/swiatowy-dzien-swiadomosci-autyzmu
Skawina, B. (2016). „Autyzm i zespół Aspergera, objawy, przyczyny, diagnoza i współczesne metody terapeutyczne”. Nova sociálna edukácia človeka V, Medzinárodná interdisciplinárna vedecká konferencia, Prešov, 7, 2016.