15 marca obchodzony jest Dzień Choroby Alzheimera.
Choroba ta jest jedną z najczęstszych przyczyn otępienia na świecie. Zazwyczaj dotyka ludzi po 65 roku życia, jednak w 2% dotyczy osób ok. 60 roku życia, 10% osób po 65 roku życia, a blisko 80 roku życia aż 50% osób się z nią zmaga. Do typowych objawów zalicza się zaburzenie funkcji poznawczych, zaburzenie zachowań oraz trudności w codziennym funkcjonowaniu. Rozpoznanie Choroby Alzheimera rozpoczyna się od dostrzeżenia wczesnych i znaczących zaburzeń pamięci epizodycznej, które rozciągają się na postępujące zaburzenia pamięci. Zaburzenia te muszą trwać minimum 6 miesięcy. Następnie wymaga się potwierdzenia zaburzeń pamięci w testach. Także może dochodzić do epizodycznych zaburzeń pamięci. Również stwierdzenie zaników przyśrodkowych części płata skroniowego, zmniejszenia objętości hipokampa, kory śródwęchowej i jąder migdałowatych w badaniach rezonansu magnetycznego świadczy o pojawieniu się choroby Alzheimera. Do diagnozy przyczyniają się także nieprawidłowe stężenia biomarkerów w płynie mózgowo-rdzeniowym.
Choroba Alzheimera ma charakter postępujący, rozwija się powoli, początkowo będąc nieuchwytna dla innych ludzi, jednak stopniowo trudności w zapamiętywaniu nowych informacji utrudniają funkcjonowanie w życiu codziennym, za które odpowiadają uszkodzone neurony odpowiedzialne za formowanie nowych wspomnień. Wraz z postępowaniem choroby pojawiają się nowe symptomy, np. trudności w planowaniu, liczeniu, prowadzeniu życia emocjonalnego i rozwiązywaniu problemów, trudności z wykonywaniem obowiązków domowych, zawodowych, czy rozwijaniem hobby. Pojawia się także dezorientacja w czasie i znanych miejscach, gubienie przedmiotów, wycofywanie się z relacji z bliskimi, podwyższony poziom niepokoju i pobudzenia, apatia i zaburzenia snu. Wszystkie wymienione objawy prowadzą do trudności w prawidłowym funkcjonowaniu w życiu codziennym, a osoba chora zaczyna potrzebować pomocy innych osób. W późniejszych stadiach choroby chorzy nie rozpoznają członków rodziny, nie pamiętają własnego adresu zamieszkania, nie rozpoznają dnia i nocy i nie potrafią posługiwać się mową. Zazwyczaj osoby zmagające się z chorobą Alzheimera bardzo często nie dostrzegają problemu w tym, że coś zapominają, bagatelizują i dyssymulują problem, z jakim się mierzą. W większości przypadków chorzy jedynie dzięki zbyt dużej presji rodziny zgłaszają się do lekarza.
Chory nie tylko zmaga się z samą chorobą, ale również z porzuceniem zainteresowań, wycofaniem z dotychczasowej aktywności, coraz większymi trudnościami w przygotowaniu bardziej złożonych posiłków i wykonywaniu skomplikowanych prac domowych. Ponadto bardzo często występują również inne choroby, depresja pojawia się u 15-20% osób w podeszłym wieku, a czasami u osób starszych, które korzystają z pomocy medycznej, dotyczy 30%, także zaburzenia lękowe dotykają 21,6% osób w starszym wieku.
Chorzy często mają problemy z komunikowaniem się z innymi osobami, gdyż często sygnalizują swoje emocje, potrzeby i oczekiwania w niezrozumiały dla otoczenia sposób, mają również problem z wypowiedziami, które są do nich kierowane. Te bariery doprowadzają do izolacji społecznej chorego, co również negatywnie wpływa na jego stan emocjonalny i poczucie własnej wartości. Także opiekunowie często skarżą się na niemożliwość porozumienia z chorym, co wpływa na problemy związane z opieką nad nim, formami aktywności i planowaniem życia rodzinnego.
Wraz z postępowaniem choroby Alzheimera, zachowanie chorych i konieczność opieki nad nimi, zaczynają być dla opiekunów pewnym obciążeniem, związanym z cechami osobowości przedchorobowej, sposobem ingerencji opiekuna w zachowania chorego, wzrastające zaawansowanie choroby, nasilenie deficytu poznawczego oraz z niepełnosprawnością chorego w życiu codziennym. Jeden z badaczy – Reis, wykazał, że wraz z pogorszeniem funkcji poznawczych u chorego, wzrasta poczucie stresu u jego opiekuna, który także wraz z progresją choroby stopniowo zanika. Najbardziej stresowe sytuacje, to te, których opiekun nie jest w stanie przewidzieć i wymagające stałej obecności drugiej osoby. Także w okresach, kiedy pacjent staje się coraz bardziej niesamodzielny, następuje wzrost obciążenia u opiekuna. Wraz z postępowaniem choroby opiekun musi poświęcać coraz więcej czasu na opiekę, wykazywać większy wysiłek fizyczny, przemyśleć organizację opieki oraz być gotowym na nagłe stresujące sytuacje spowodowane chorobą. Obciążenie opieką może przyczyniać się do powstania zaburzeń depresyjnych u opiekunów. Zarówno psychiczne, jak i fizyczne obciążenia utrudniają codzienne życie, a wraz z tym pełnienie ról społecznych, zawodowych i rodzinnych.
Choroba Alzheimera nie tylko wpływa negatywnie na chorych, ale również ich bliskich, którzy się nimi opiekują. Choroba ta całkowicie zmienia ich życie. Filmowym obrazem przybliżającym tematykę choroby Alzheimera jest adaptacja powieści Nicholasa Sparksa pt. ,,Pamiętnik”.
Źródła:
Barczak, A. (2018). Wczesne rozpoznawanie choroby Alzheimera. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 14(2), 157-166.
Makara-Studzińska, M., Gustaw, K., & Kryś, K. (2012). Trudności w komunikacji z pacjentem z chorobą Alzheimera. Psychiatria i Psychologia kliniczna, 12(1), 18-25.
Rachel, W., Datka, W., Zyss, T., & Zięba, A. (2014). Obciążenie opiekunów pacjentów z otępieniem w chorobie Alzheimera. Gerontologia Polska, 22(1), 14-23