1 marca jest Światowym Dniem Świadomości Autoagresji
Pojawia się podstawowe pytania – czym jest autoagresja? Jest rodzajem agresji, ale nie jest kierowana ku innym, tylko ku sobie. Dotyczy formułowania komunikatów werbalnych i wyładowywania złości na sobie, np. poprzez okaleczanie się. W skrajnych przypadkach dochodzi także do prób samobójczych. Statystyki dowodzą, że 5% osób dokonujących samookaleczeń popełnia samobójstwo.
Bardzo ciężko jest zrozumieć specyfikę funkcjonowania psychospołecznego osób, które dokonują autoagresji, dlatego powinna być rozpatrywana nie tylko ze względu na szkodliwe konsekwencje samouszkodzeń. Poza negatywnymi skutkami takimi jak rany, blizny czy zniszczenia organizmu, autoagresja ma także pozytywne funkcje, co nie znaczy, że jest dobrym sposobem na radzenie sobie z problemami, ale dla cierpiących może być jedynym znanym. Dla okaleczających się psychicznie czy fizycznie jest przede wszystkim sposobem na redukcję napięcia, próbą poradzenia sobie trudnymi sytuacjami i stresorami. Może także stanowić formę poinformowania bliskich o swoich problemach i cierpieniu psychicznym. Dlatego tak ważne jest, aby dotrzeć do pierwotnych źródeł autoagresji.
Istotna jest także różnica pomiędzy autoagresją a samobójstwem. W czym się ona przejawia? Samouszkodzenie jest pewną kontynuacją próby poradzenia sobie z cierpieniem i problemami. Czasami doprowadza do samobójstwa, które jest zaprzestaniem walki, poddaniem się w radzeniu sobie z ciężkimi sytuacjami i definitywnym odcięciem się od życia. W autoagresji doszukuje się jakichś pozytywnych funkcji, natomiast akty samobójcze mają jedynie negatywny charakter.
Ponadto zachowania autodestruktywne mogą być kulturowe i dewiacyjne. Do zachowań kulturowych zalicza się przekłuwanie uszu, rytualne uszkodzenia skóry, czy tatuowanie ciała. Jednak one są społecznie akceptowane czy wręcz wymuszane przez kulturę. Natomiast dewiacyjne zachowania autodestruktywne, to intencjonalne akty autoagresji, ale nie są związane z intencjami samobójczymi. W zachowaniach destrukcyjnych wyróżnia się samouszkodzenia wielkie, stereotypowe i umiarkowane. Samouszkodzenia wielkie są dość rzadkie, jednak dotyczą poważnych i rozległych uszkodzeń ciała, zalicza się do nich m.in. amputacje kończyn, wykłuwanie oczu czy powodowanie głębokich oparzeń. Mogą być związane ze współwystępującą chorobą psychiczną bądź nadużywających środków psychoaktywnych. Natomiast samouszkodzenia stereotypowe są związane z pewnymi powtarzalnymi zachowaniami, które często mają znaczenie symboliczne i przekształcają się w rytuały, są to m.in. uderzanie głową w ścianę, wyłamywanie palców, czy wbijanie paznokci w skórę. Samouszkodzenia stereotypowe współwystępują z zaburzeniami ze spektrum autyzmu oraz upośledzeniem umysłowym. Najczęściej występują samouszkodzenia umiarkowane, które mogą być pojedyncze, jak również powtarzane, należą do nich, dokonywanie płytkich nacięć, rozdrapywanie ran, czy wyrywanie włosów. Stwarzają one niewielkie zagrożenie do powstania poważniejszych obrażeń. Ponadto w samouszkodzeniach umiarkowanych wyróżniamy kompulsywne i impulsywne.
Warto jest zwrócić uwagę na osoby kierujące agresję ku samym sobie, może to być próba zwrócenia uwagi na siebie i swoje problemy, a odpowiednio wczesne zareagowanie może im pomóc.
Źródła:
Chodak, M., & Barwiński, Ł. (2010). Autoagresja jako forma radzenia sobie ze stresem-przegląd zagadnień self-aggression as a form of coping with stress-a review of issues. Psychiatria i Psychoterapia, 6(1), 19-30.