W dniach 4-24 czerwca obchodzone są ,,Dni Walki z rakiem”, które mają na celu podnoszenie świadomości zagrożenia chorobą, ukazanie znaczenia badań profilaktycznych oraz uświadomienia, że nowotwór nie musi prowadzić do śmierci.

W Polsce rocznie diagnozuje się ponad 120 tysięcy nowotworów. Nowotwory są przyczyną śmierci prawie 1000 tysięcy osób. Jedynie 5-10% przypadków nowotworów złośliwych ma przyczyny genetyczne. Zaś 80-90 % nowotworów powstaje przez czynniki zewnętrzne, które również nazywane są środowiskowymi, do których należy styl życia, nawyki żywieniowe, miejsce pracy, miejsce zamieszkania oraz zachowania społeczno-kulturowe. U kobiet najczęściej występuję rak piersi, oskrzeli i płuc, skórny, trzonu macicy, jelita grubego I jajników. Zaś u mężczyzn najczęściej występuje rak gruczołu krokowego, oskrzeli i płuc, skóry, jelita grubego i pęcherza moczowego.

Powstał Europejski Kodeks Walki z Rakiem, zawierający wskazówki, które przyczyniają się do uniknięcia zachorowań na nowotwory. Wśród nich jest rezygnacja z tytoniu i stworzenie domowego środowiska wolnego od dymu tytoniowego, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, zachowanie aktywności fizycznej, przestrzeganie zaleceń prawidłowego sposobu żywienia, ograniczenie spożywania alkoholu, unikanie nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne, chronienie się przed narażeniem na substancje rakotwórcze, zmniejszanie narażenia na promieniowanie radoniu, poddawanie dzieci szczepieniom ochronnym przeciw HBV oraz HPV, a także wykonywanie profilaktycznych badań przesiewowych w celu wykrycia raka piersi, raka szyjki macicy i raka jelita grubego.

Przebieg choroby nowotworowej oraz inwazyjne metody stosowane w leczeniu sprawiają, że rak jest zaliczany do ciężkich chorób przewlekłych. Chorzy, mierząc się z rakiem, często odczuwają nasilony lęk, obawę przed cierpieniem, poczucie zagrożenia podstawowych wartości i dążeń życiowych.

Mity i stereotypy odnoszące się do choroby wzmacniają lęki o nieuchronności cierpienia i śmierci.  Poczucie samotności, niezrozumienia, opuszczenia i obcości może prowadzić do poszukiwania przez chorego pomocy i wsparcia.

Chory, doświadczając choroby nowotworowej, musi wykształcić umiejętność radzenia sobie z nową sytuacją i zaadaptować się do jej zmiennego charakteru. Pacjent po rozpoznaniu nowotwory doznaje szoku, jego bezpieczny świat przestaje dawać mu schronienie, a informacje dopływające z zewnątrz są dla niego zagrażające. Powoduje to przejście w fazę zaprzeczenia istnieniu choroby, a dopiero potem w fazę buntu i gniewu, gdzie pojawia się złość, żal i zazdrość wobec ludzi zdrowych. Po ustąpieniu tych emocji pojawia się faza pertraktowania, czyli niezgody na aktualny stan i próby negocjacji z Bogiem czy losem. Natomiast w fazie depresji człowiek czuje się słaby, bezużyteczny, małowartościowy, okaleczony. Jest także smutny, często wycofuje się z aktywności, płacze oraz zmaga się z zaburzeniami snu. Dopiero w fazie pogodzenia się z losem pacjent zaczyna akceptować swój stan i podejmować działania, które mają na celu powrót do zdrowia. Jednak chorzy często mają trudność z  podjęciem decyzji dotyczących leczenia, nie mając odpowiedniej pewności co do ich właściwości. Ponadto często lekarze nie dostarczają wystarczającej ilości informacji potrzebnych pacjentom.

Diagnoza nowotworowa wraz z procesem leczenia jest obciążeniem zarówno psychicznym, jak i fizycznym. Może ona wywoływać ostrą reakcję stresową, która w skrajnych sytuacjach może stać się zespołem stresu pourazowego lub prowadzić do zaburzeń depresyjnych. Chory musi się także pogodzić z ograniczeniem sprawności, a tym samym z zależnością od innych osób, które zaczynają pomagać mu w codziennym funkcjonowaniu.

Bliscy chorych mogą nie rozumieć ich problemów, tego, z czym się mierzą, brakuje im empatii, którą chorzy chcieliby otrzymywać. Często relacje nie są takie jak ,,przed chorobą”, bliscy oszczędzają chorych, uważając, że są wystarczająco obciążeni przez chorobę. Chorzy zmagają się także z nieadekwatnym wsparciem, słysząc słowa ,,Będzie dobrze”.

Także w okresie leczenia pacjenci doświadczają objawów, które mają negatywny wpływ na codzienne życie, funkcjonowanie rodzinne i zawodowe, zagrażając obrazowi własnego ciała i pewności siebie. Ponadto mogą powodować zmiany w systemie wartości.  Chorzy nie radzą sobie z niektórymi objawami i często ze względu na nie rezygnują z leczenia. Natomiast w fazie remisji chorzy mogą się martwić brakiem częstych wizyt u lekarza, a tym samym rzadszym monitorowaniem ich stanu zdrowia. Ponadto niepokoją się możliwością nawrotu nowotworu, doświadczając lęku i niepewności. Nawet po wyleczeniu nowotworów mogą pojawić się następstwa długotrwałe niezwiązane z chorobą takie jak neuropatia, zmęczenie, zaburzenia poznawcze bądź seksualne, lęk i depresja.

Chorzy mogą przechodzić także przez korzystną adaptację wobec choroby, która objawia się kontynuacją aktywnego zaangażowania w codzienne życie, zdolnością do minimalizowania przeszkód w realizowaniu ról społecznych oraz umiejętnością radzenia sobie z emocjonalnym dystresem.  Im skuteczniejsza jest adaptacja, tym wyższa jakość życia chorego.

Osoby z diagnozą nowotworową mierzą się z nową sytuacją nie tylko pod względem cierpienia i bólu psychicznego, ale choroba odciska piętno na ich psychice i funkcjonowaniu w wielu obszarach. Często poprzez pogorszenie się ich zdrowia fizycznego, pogarsza się także ich zdrowie psychiczne. Dlatego ważne jest zadbanie o pomoc dla nich, nie muszą być to bliscy, ale mogą być to psycholodzy, psychoterapeuci i osoby prowadzące poradnictwo psychologiczne.

Bibliografia:

https://www.gov.pl/web/psse-jawor/4---24-czerwca-dni-walki-z-rakiem

https://www.spzoz-bielsk.pl/uncategorized/4-24-czerwca-dni-walki-z-rakiem/

https://www.szpzlo.pl/aktualnosc-147-4_24_czerwca_2021_dni_walki_z_rakiem.html

Rębiałkowska-Stankiewicz, M. (2014, April). Samotność w chorobie nowotworowej–z praktyki działalności Akademii Walki z Rakiem w Toruniu. In Forum Oświatowe (Vol. 26, No. 1 (51), pp. 159-166). University of Lower Silesia.

Kozaka, J. (2015). Kliniczny przebieg choroby nowotworowej a przystosowanie psychiczne. Current Gynecologic Oncology, 1(13), 27-43.